Wiskunde actueel

Wiskunde voor een betere wereld

(17 mei 2022)

Rekenen aan de kans dat Covid-19 niet uit een vleermuis, maar uit het lab kwam

(10 april 2022)

De twee-dimensionale streepjescode die het coronavirus moet beteugelen

(1 februari 2022)

Impressies van de workshop Computational Mathematics and Machine Learning

(7 december 2021)

Voor braillelezers is wiskunde extra moeilijk

(11 november 2021)

Rinnooy Kan bij 10-jarig bestaan PWN: “Wiskundigen, wees minder bescheiden”

(28 september 2021)

De paardensprong in 2voor12 is geen puzzel, maar een cirkel

(31 juli 2021)

Ranking the Stars op het EK Voetbal

(11 juli 2021)

Boekhouden voor Songfestival-presentatoren

(10 mei 2021)

Pythagorasprijs voor beste profielwerkstuk gaat naar ‘meerdimensionaal boter-kaas-en eieren’

(28 april 20210)

Spiking‘ neurale netwerken verbruiken veel minder energie dan gewone neurale netwerken

(15 april 2021)

‘Nobelprijs voor wiskunde’ toegekend voor studie van algoritmische complexiteit

(18 maart 2021)

Vierkant voor Wiskunde komt met werkboek over epidemiologie

(20 januari 2021)

Met Safe Testing kun je medische trials naar wens stoppen, verlengen of combineren

(5 januari 2021)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2020)

Relativerend rekenen aan Covid-19 Toen de corona pandemie Europa bereikte, begin 2020, was er nog veel verwarring over hoe gevaarlijk het virus is. Deze voorlopige, eigen berekening van de leeftijdsafhankelijke IFR (Infection Fatality Rate) – die relatief geruststellend was – ging viraal en bereikte in een paar weken een kwart miljoen hits, een absoluut record voor de NemoKennislink website. De uitkomsten zijn in wezen nog steeds correct.

(20 maart 2020)

Wiskundigen lossen praktische problemen op Pre-corona kwamen elk jaar in januari enige tientallen wiskundigen een week lang bij elkaar om in groepjes aan problemen te werken die door bedrijven zijn aangedragen. Deze Studiegroep Wiskunde met de Industrie bevordert de samenwerking tussen het bedrijfsleven en wiskundigen en informatici. In 2020 werkten de wiskundigen onder meer aan een rechtvaardiger ratingsysteem voor dubbelspel in het tennis en een beter distributieschema voor webwinkel-pakketjes.

(24 februari 2020)

Hoe medicijnen zich verspreiden door het brein De Leidse wiskundige Esmée Vendel promoveerde in 2020 op een geavanceerd model dat beschrijft hoe medicijnen zich vanuit het bloed, via de bloed-brein barrière, door de hersenen verspreiden. Dit is van groot belang om effectieve therapieën tegen, bijvoorbeeld, hersentumoren te ontwikkelen

(22 januari 2020)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2019)

Rekenkunde bij darten Bij darten komt een flinke portie rekenkunde kijken. Zowel in het dartbord zelf, als in de beste manier om een leg van 501 punten uit te gooien. De waarde van de ’taartpunten’ op het bord is zodanig verdeeld, dat de speler zo min mogelijk kans heeft om bij toeval hoog te gooien. Die speler probeert in het begin van een leg alleen maar triple 20 te gooien, omdat dit vakje de meeste punten oplevert. Maar omdat je een leg precies moet uitgooien – dat wil zeggen: op 0 eindigen – speelt bij de laatste twee of drie worpen cijfermatig inzicht ook een rol.

(20 december 2019)

Boekrecensie De grenzen van het getal Wiskunde is overal, maar je moet soms wel goed zoeken om het te zien. ‘De grenzen van het getal’ is een van die boeken die willen laten zien dat wiskunde toegepast wordt in een verrassende diversiteit aan activiteiten. Karin Verouderens boek waaiert breder uit dan een vergelijkbaar boek als Succesformules van Bennie Mols en Ionica Smeets, en legt ook meer nadruk op de ethische aspecten van het steeds verder mathematiseren van de samenleving.

Curieus is het interview met RIVM-modelleur Jacco Wallinga, die nu midden in de vuurlinie van de corona-crisis staat, maar die in dit boek nog zegt geen mening te willen geven over de wenselijkheid van vaccinatie uit oogpunt van groepsimmuniteit.

(11 december 2019)

Boekrecensie: Superlogisch Wiskundige Ionica Smeets bundelde haar beste columns in de Volkskrant van de afgelopen tien jaar. Amusant, informatief en toegankelijk zijn ze zeker. Maar het zou ook wel eens wat minder gezellig mogen. Al is haar column over het Vermoeden van Baudet, begin vorige eeuw door de overgrootvader van Thierry Baudet geformuleerd, een meesterlijke schijnbeweging om het niet over diens stokpaardjes te hebben.

(19 november 2019)

Filmrecensie: The bit player Claude Shannon zette met één baanbrekend artikel in 1948 de communicatietheorie op poten en jongleerde graag op een eenwieler. ‘The bit player’ is een vakkundig gemaakte documentaire over deze briljante wetenschapper. Hij legde de basis voor een tak van wetenschap die zich bezighoudt met vragen als: ‘Wat is de maximale capaciteit (in bits per seconde) van een communicatiekanaal?’ en ‘Hoeveel foute bits kan ik corrigeren met een bepaalde codering?’

(4 november 2019)

De grote sprong voorwaarts in origami Het is een oeroude kunst om van een vel papier, zonder scheuren of plakken, een driedimensionaal object te vouwen. Pas nu is door natuurkundigen een methode gevonden om systematisch nieuwe origamipatronen te ontwerpen die opvouwen zonder te wringen. Zitten natuurkundigen op het Huygens Laboratorium in Leiden en het AMOLF in Amsterdam, echt van onze belastingcenten te spelen met vouwblaadjes?

(1 november 2019)

Wiskunde helpt in de strijd tegen ziekmakende virussen Een virus zoals Ebola of HIV, of covid-19, is moeilijk te bestrijden, omdat virussen veel sneller muteren dan planten of dieren. Dat maakt het lastig om hun DNA of RNA af te lezen. Wiskundige Jasmijn Baaijens ontwierp het eerste algoritme dat de genetische samenstelling van een onbekend virus ‘vanaf nul’ in kaart kan brengen.

(17 oktober 2019)

Wiskundigen kraken a3 + b3 + c3 = 42 Als laatste getal onder de 100, kunnen we 42 nu ook schrijven als de som van drie derdemachten, en wel zo: 42 = (-80538738812075974)3 + 804357581458175153 + 126021232973356313 Het vergde ongeveer een miljoen uur rekentijd op vele PC’s om dit te vinden.

(27 september 2019)

Interview met Fieldsmedaille winnaar Alessio Figalli De symboliek ligt voor het oprapen: de plenaire lezingen van het congres Equadiff vinden plaats in de Hooglandse Kerk, een imposant godshuis waarvan de historie teruggaat tot in de middeleeuwen. En juist als Alessio Figalli zijn slide met een belangrijk nieuw resultaat presenteert, klinkt buiten een zware donderslag.

(25 juli 2019)

Toernooivoetbal is een kansspel Welke ploeg een groot voetbaltoernooi als een EK of WK zal winnen is grotendeels afhankelijk van loting en blind toeval. Simulaties gaven de Oranje Leeuwinnen vooraf 4,5% kans om in 2019 wereldkampioen te worden.  

(13 juni 2019)

Hoe moeilijk is punten tellen bij het Songfestival? Bij het Songfestival in Tel Aviv ontging het commentatoren Cornald Maas en Jan Smit dat Nederland al ruim voor het einde gewonnen had. Ten onrechte wekten ze achteraf de indruk dat dit heel moeilijk te ontdekken was.

(21 mei 2019)

De ongelooflijkste stelling van de wiskunde Hoe kun je een massieve bol in een klein aantal stukken verdelen, om uit die stukken weer twee even grote massieve bollen samen te stellen? Scholier Joris de Man legt het uit in zijn prijswinnende profielwerkstuk over de Banach-Tarski paradox.

(10 mei 2019)

Wiskunde-olympiade speciaal voor meisjes, is dat nodig? Op de European Girls’ Mathematical Olympiad (EGMO) in Kiev haalde het Nederlandse team de 27ste plaats van 50 landen. Het zal waarschijnlijk nog lang duren voordat een speciale wiskunde-competitie voor meisjes overbodig wordt: ‘Soms komen ze niet vanzelf bovendrijven’.

(26 april 2019)

Rekenen aan de eindsprint tussen Ajax en PSV Als competitiepunten een goede graadmeter zijn voor de sterkte van een team, kun je tegen het eind van de competitie voorspellingen doen over de laatste resterende wedstrijden.

(12 april 2019)

‘Nobelprijs’ wiskunde voor het eerst toegekend aan een vrouw Karen Uhlenbeck wint Abelprijs voor doorbraken in abstracte meetkunde. Het is een tak van wiskunde die ook van groot belang is voor moderne theorieën over elementaire deeltjes in de natuurkunde.

(22 maart 2019)

Twee crashes van de Boeing 737 MAX, toeval of niet? Na de tweede crash van een Boeing 737 MAX binnen vijf maanden, mag dit type toestel niet meer vliegen tot er duidelijkheid is over de oorzaak. Behalve technisch onderzoek, kan ook kansberekening een indicatie geven of er structureel iets mis is met een bepaald type vliegtuig. Maar zo’n kansberekening blijft altijd ook een kwestie van interpretatie.

(15 maart 2019)

Kubisme 2.0 Kunstenares Edith Cohen vroeg zich af hoeveel verschillende figuren opgebouwd uit 1×1×1-kubusjes je kunt maken die in een 3×3×3-kubus passen. Haar broer, de wiskundige Arjeh Cohen, kon dat uitrekenen. Maar het antwoord hangt natuurlijk af van wat je precies onder ‘figuur’ en onder ‘verschillend’ verstaat.

(2 maart 2019)

Boekrecensie: ‘Toeval is altijd logisch’ Dat toeval gehoorzaamt aan wiskundige wetten, is een relatief recent, zeventiende eeuws idee. Steven Tijms beschrijft gedetailleerd de vroege geschiedenis van de kansrekening, en laat ook zien hoe kansrekening kan ontsporen.

(29 januari 2019)

Statistiek bedrijven met één proefpersoon Om de werking van een geneesmiddel te testen, zijn niet altijd grote groepen proefpersonen nodig. Onderzoekers van het Radboud UMC lieten zien dat N=1 trials dankzij Bayesiaanse statistiek soms een volwaardig alternatief zijn.

(18 januari 2019)

De kortste weg naar het miljoen In de spelshow De Weg Naar Het Miljoen moest een kandidaat telkens uit tien items de vijf goede kiezen. Na elke poging kreeg de kandidaat alleen te horen hoeveel er goed zijn. Dat kleine beetje informatie kan je een heel eind op weg helpen, maar dat hadden de kandidaten blijkbaar niet door.

(4 januari 2019)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2018)

Boekrecensie: ‘Het best verkochte boek ooit * (* met deze titel) Sanne Blauw, journalist voor De Correspondent, wil cijfers de plek geven die ze toekomen: “Niet op een voetstuk, niet bij het afval, maar waar ze horen: naast de woorden.” Het boek is een goede introductie in de statistiek van het dagelijks leven, maar vooral voor beginners. Blauw is te snel tevreden met secundaire bronnen die zeggen wat ze wil horen, en bijt niet echt door waar ze beet meent te hebben. Dat geeft haar bevindingen ook iets braafs en voorspelbaars.

(21 december 2018)

Eerste hulp bij de Wetenschapsquiz 2018 De traditionele VPRO Wetenschapsquiz bevat altijd een wiskundeopgave. In 2018 ging die over het eerlijk verdelen van drie even grote kavels land. Voorafgaand aan de uitzending hielpen we de lezer op weg om grip te krijgen op dit schijnbaar onoverzichtelijke probleem. Na de uitzending hebben we de oplossing toegevoegd.

(11 december 2018)

Nieuw algoritme om efficiëntere schepen te ontwerpen De scheepsbouw is technisch een stuk conservatiever dan de luchtvaart of de autobranche. Daarom valt daar nog veel te winnen met het computergestuurd optimaliseren van schepen. Volgens de afstudeerscriptie van Roy de Winter kan dat tot twintig procent brandstof besparen.

(4 december 2018)

Wiskundig model werpt nieuw licht op woestijnvorming Ecologen denken tegenwoordig in ‘kantelpunten’: als het met de vegetatie in een gebied slecht gaat door droogte, zal dit ecosysteem ineenstorten en voorgoed in woestijn veranderen. In feite blijken ecosystemen behoorlijk weerbaar, volgt uit een verbeterd wiskundig model voor woestijnvorming van Robbin Bastiaansen, promovendus aan het Mathematisch Instituut van de Universiteit Leiden.  

(2 november 2018)

Boekrecensie: wiskunde verharrypotteren werkt niet Kort na elkaar publiceerde de nog piepjonge filosoof Stefan Buijsman twee boeken over ‘de wondere wereld van de wiskunde’: een voor volwassenen en een voor kinderen. Beiden beogen wiskunde aantrekkelijk te maken voor een doelgroep die zou worden afgeschrikt door ‘saaie formules’ en ‘ingewikkelde berekeningen’. Beiden schieten hun doel voorbij.

(23 oktober 2018)

Boekrecensie ‘Denkraam, puzzels voor breinbazen Wiskundige en puzzelontwerper Jaap Klouwen publiceert zijn derde en – zegt hij zelf – laatste bundel ‘Briljante breinbrekers’. Liefhebbers kunnen weer aan de slag met tangram, schuifsolitaire, schaakbord, canonieke polygonen en nog veel meer.

(9 oktober 2018)

Grote ophef over ‘censuur’ op wiskundig model over man-vrouwverschillen In Amerika was een artikel over genetische variatie middelpunt van hevige polemiek. Het gaat uit van de hypothese, dat vrouwen kieskeuriger zijn bij de partnerkeuze dan mannen, waarna een wiskundig model oplevert, dat mannen daardoor meer genetische variatie vertonen dan vrouwen. Dus zijn er meer oerdomme mannen, maar ook meer mannelijke Nobelprijswinnaars. Het artikel werd verwijderd uit het online-tijdschrift waarin het was verschenen. De gang van zaken werpt de vraag op of je zo’n hypothese aan een Amerikaanse universiteit nog kunt bespreken.

(5 oktober 2018)

Waarom het beste team meestal geen wereldkampioen wordt Dossier WK-voetbal: alle wetenschap over voetbal op een rij, inclusief de kansberekening die aantoont dat zo’n toernooi winnen voor een belangrijk deel toeval is.

(21 juni 2018)

Steden kunnen toe met 30 à 40 procent minder taxi’s Taxi’s staan een flink deel van hun tijd stil of rijden rond zonder passagier. Dat roept de vraag op hoeveel taxi’s minimaal nodig zijn om aan de vraag te voldoen. Voor dit ‘minimale-vlootprobleem’ is voor het eerst een wiskundige oplossing gevonden die ook praktisch bruikbaar is. Vooral zelfrijdende taxi’s kunnen daar baat bij hebben.

(1 juni 2018)

Het platte vlak heeft minstens vijf kleuren nodig Hoeveel kleuren zijn minimaal nodig om een plat vlak in te kleuren, onder voorwaarde dat geen twee punten op onderlinge afstand 1 dezelfde kleur hebben? Al bijna zeventig jaar is bekend, dat dit met zeven kleuren lukt, en met maar drie kleuren zeker niet. Amateur-wiskundige Aubrey de Grey liet zien dat vier kleuren te weinig is; de ondergrens is daardoor opgeschoven naar vijf.

(3 mei 2018)

De wiskunde van het insectenarmageddon Hoe hard kan een conclusie uit beperkte data zijn? De claim dat ruim driekwart van de vliegende biomassa verdwenen is, volgt uit een geavanceerd statistisch model dat is toegepast op zeer incomplete data. Statisticus Peter Grünwald vindt dat op zich prima: “Je moet wat met de data die je hebt.” Maar hij vindt de nadruk op het hoge percentage, -76,7 procent, en de expliciete suggestie dat het geldt voor alle natuurgebieden van dit type in Duitsland ‘storend’.

(20 februari 2018)

Vijftigste Mersenne-priemgetal gevonden Voor zover bekend heeft het geen nut, maar duizenden liefhebbers zoeken naar extreem grote priemgetallen (getallen zonder delers). Op 3 januari kwam de bevestiging dat het vijftigste Mersenne-priemgetal gevonden is, door een computer van Jonathan Pace in de Verenigde Staten. Hij draait mee in de Great Internet Mersenne Prime Search (GIMPS). Zijn getal van 23.249.425 cijfers was toen het grootst bekende getal zonder delers; sindsdien, in december 2018, is alweer het 51ste Mersenne-priemgetal gevonden.

(11 januari 2018)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2017)

Slimme computer reconstrueert achteraf 3D-beeld Het inwendige van het menselijk lichaam in 3D in beeld brengen met ultrageluid wordt een stuk simpeler met de zogeheten coded aperture-techniek. Dan heb je in plaats van duizenden, maar een paar sensors nodig en past het apparaat in een endoscoop. Computerkracht en slimme algoritmes vervangen complexe lenzen en elektronica.

(11 december 2017)

Filmrecensie: Bombshell. The Hedy Lamarr Story Hedy Lamarr was ooit een van Hollywoods beroemdste actrices. Maar voor haar geniale uitvinding tijdens de Tweede Wereldoorlog, frequency hopping, zou ze nooit de eer gekregen hebben die haar toekwam. Dit meeslepende en liefdevol gemaakte filmportret laat helaas na om deze mythe kritisch tegen het licht te houden.

(1 november 2017)

Hoe komt de verdeling van ministersposten tot stand? Hoeveel ministers en staatssecretarissen elke coalitiepartij mag leveren, hangt in eerste instantie af van hoeveel Tweede Kamerzetels een partij heeft. Maar er zijn een stuk minder zetels in een kabinet dan in de Kamer. Dus ook puur rekenkundig is het lastig om een goede verdeling te vinden, zoals destijds geïllustreerd met de invulling van het kabinet Rutte III. Een excuus voor een formatie van 7+ maanden is dat echter allerminst.

(26 oktober 2017)

AlphaGo Zero verplettert de vorige computerkampioen, AlphaGo In 2016 versloeg AlphaGo voor het eerst Go-spelers van wereldklasse. Dit computerprogramma werd nog ‘opgevoed’ met door mensen gespeelde partijen. Nu is er AlphaGo Zero, dat bestaat uit een neuraal netwerk dat vanuit het niets potjes Go tegen zichzelf begon te spelen. In het begin speelde AlphaGo Zero willekeurige zetten, omdat hij immers niets van Go wist, maar hij leerde zichzelf in drie dagen Go spelen op bovenmenselijk niveau. Het is opnieuw een succes voor Deep Mind, de AI-tak van Google.

(20 oktober 2017)

Christiaan Huygensprijs voor wiskunde 2017 Hoe hoog denk je dat je pensioen zal worden, en hoe hoog wordt het echt? En hoe lang kan je daar van genieten? Jochem de Bresser verkende de kloof tussen perceptie en realiteit. Opmerkelijk: vrouwen denken vijf jaar korter te leven dan ze echt doen, mannen schatten dit wel goed in.

(13 oktober 2018)

Knock-out door het wedstrijdschema In knock-out-toernooien, zoals bij tennis en de laatste rondes van een WK of EK voetbal, bepaalt de beginindeling voor een aanzienlijk deel het verloop van een toernooi. Russische informatici berekenden de invloed van close seeding en distant seeding op de aantrekkelijkheid van zulke toernooien. Met andere woorden: hoe ver wil je gaan om er voor te zorgen dat Djokovic en Medvedev elkaar pas in de finale tegenkomen?

(12 september 2017)

Wet van Zipf in taal verklaard Hoe vaak woorden voorkomen in gesproken taal en teksten berust niet op toeval, maar volgt de wet van Zipf. Taalwetenschapper Sander Lestrade van de Radboud Universiteit toonde dit aan in een theoretisch model door verschillende woordklassen te onderscheiden, zoals lidwoord en werkwoord, en hoe algemeen de betekenis van een woord is.

(18 augustus 2017)

De verborgen partijdigheid in de AD-haringtest De meeste haringwinkels in de top tien van de jaarlijkse AD-Haringtest komen uit de regio Rotterdam. Een statistische analyse maakt het zeer onwaarschijnlijk, dat in deze omgeving de beste haring van Nederland verkocht wordt. Zonder de Rotterdam-bonus zou de top tien van dit jaar er heel anders uitzien, zegt Ben Vollaard van de universiteit Tilburg.

(4 augustus 2017)

Geheimen delen met partners die je niet vertrouwt Cryptograaf Ronald Cramer kreeg een ERC-Advanced Grant om, onder meer, secure multi party computation verder te ontwikkelen. Daarmee deel en verwerk je informatie zonder je privacy op te geven. “Lang was dit heel theoretisch. Maar de toepassingen beginnen nu op te komen.”

(19 juli 2017)

Boekrecensie: De kunst van het hoofdrekenen Vrijwel niemand jonger dan veertig kan nog een beetje behoorlijk hoofdrekenen. Maar hoofdrekenen als topsport speelt zich af op een heel ander niveau, waar praktisch nut er niet toe doet. Willem Bouman, een van de beste hoofdrekenaars ter wereld, doet er in zijn boek niet geheimzinnig over: het is een kwestie van veel uit het hoofd leren en heel veel oefenen.

(5 juli 2017)

Bekroond profielwerkstuk KNAW Onderwijsprijs: Bouw je eigen zoekmachine Hoe versloeg Google de concurrentie om de meest populaire zoekmachine te worden? Door het internet niet als een boek, maar als een graaf te beschouwen. VWO-scholiere Lüke van den Wittenboer (Bataafs Lyceum, Hengelo) zocht het uit in haar profielwerkstuk en bouwde zelf ook zoekmachines. Ze werd tweede bij de KNAW Onderwijsprijs.

(20 juni 2017)

Kan het nog misgaan voor Feyenoord? In april 2017 waren er nog twee speelrondes te gaan in de eredivisie, en Feyenoord stond met vier punten voorsprong bovenaan de ranglijst. Toen verloor de enige overgebleven concurrent, Ajax, wat tot uitbarstingen van euforie onder Feyenoord-supporters leidde. Met simpele statistiek is te berekenen dat de intuïtie van de supporters terecht was: de kans dat Feyenoord geen kampioen zou worden, was minder dan twee procent.

(28 april 2017)

Waarom hebben paspoorten geen pincode? Hoelang heb je al niet naar je paspoort omgekeken? Ieder jaar maken miljoenen EU-burgers hun paspoort zoek, waarvan er veel in het criminele circuit terechtkomen. Waarom zijn paspoorten dan niet al lang beveiligd met een pincode, net als een bankpasje? In principe kan het, en in België is dat ook het geval.

(21 april 2017)

De grens tussen dag en nacht op een wereldkaart Tegenwoordig kun je als vliegtuigpassagier je reis volgen over een 3D-globe. Maar vroeger was dat een platte wereldkaart. De grens tussen dag en nacht had dan meestal een soort sinusvorm, maar op twee dagen in het jaar was die grens bijna perfect rechthoekig. Overpeinzingen op een lange vlucht maken duidelijk waarom.

(14 maart 2017)

Raak! – na 9.223.372.036.854.775.808 keer proberen: digitale vingerafdruk SHA-1 gekraakt Het is zoiets als twee personen met exact dezelfde vingerafdruk: in de mensenwereld is dat nog nooit voorgekomen. Marc Stevens van het CWI en Elie Bursztein van Google presteerden het om twee verschillende pdf-documenten te maken met dezelfde SHA-1 digitale vingerafdruk. Dat maakte upgraden naar SHA-2 pas echt urgent.

(3 maart 2017)

Zo verdeel je de Chinese zee afgunstvrij China claimt vrijwel de hele oceaan tussen China, Vietnam, Maleisië en de Filippijnen als eigen territorium, hoewel één blik op de kaart duidelijk maakt hoe hebzuchtig dat is. Er bestaan wiskundige methodes om een willekeurig stuk zee tussen meerdere landen te verdelen, zodanig dat niemand zich benadeeld hoeft te voelen. Mits de betrokken landen elkaars gelijkwaardigheid erkennen, wat China niet doet.

(21 februari 2017)

Meta-materialen maken met 3D-origami Een beetje knutselen met stukjes karton en plakband. Ook daarmee kun je anno 2017 een wetenschappelijk toptijdschrift als Nature halen. Het onderzoek van AMOLF -onderzoeker Bas Overvelde en zijn collega’s van Harvard had wel meer dan dat om het lijf, maar de kartonnen bouwsels die op een wonderlijke manier van gedaante kunnen veranderen, geven de essentie van hun werk adequaat weer. Van zulke structuren, maar dan op nano-schaal, kun je exotische lenzen maken, een onzichtbaarheidsmantel of nanomachientjes.

(3 februari 2017)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2016)

Boekrecensie: Liefde volgens de wiskunde Liefde maakt blind, maar waarom zou je ook nog dom doen? Statistiek en speltheorie kunnen je wel degelijk enige grip geven op dit schijnbaar ongrijpbare onderwerp, volgens wiskundige en auteur Hannah Fry. Op basis daarvan komt ze tot aanbevelingen die best goed voelen.

(22 december 2016)

Herdenking vijftigste sterfdag L.E.J. Brouwer Deze grondlegger van de topologie inspireert nog steeds. Aan zijn leven kwam een abrupt einde op de avond van 2 december 1966, toen hij, gehuld in een paardendeken, zonder op of om te kijken de straat voor zijn huis overstak, en werd overreden. Nederlands geniaalste en meest excentrieke wiskundige kende alle groten uit zijn tijd, zoals Einstein, Gödel, Wittgenstein en Hilbert. Hij bewees dat het altijd ergens op aarde windstil is, en vond dat ‘niet niet’ niet identiek is aan ‘wel’.

(1 december 2016)

Banken omarmen blockchain-techniek De blockchain werd bekend doordat hij een onderdeel is van bitcoin, de cybermunt waar veel ophef over is. Maar blockchain is veel breder toepasbaar. De ware blockchainiacs koesteren visioenen hoe deze techniek alle banken en centrale autoriteiten overbodig gaat maken. Maar onder meer ABN AMRO gaat er nu zelf mee aan de slag.

(4 november 2016)

Een wachtwoordmanager in je hoofd Het blijkt verrassend makkelijk om een procedure uit je hoofd te leren, waarmee je tientallen sterke wachtwoorden kunt onthouden. Volgens computerwetenschapper Samira Samadi is dat een stuk veiliger dan al je wachtwoorden in een wachtwoordmanager stoppen, of maar één wachtwoord gebruiken voor al je logins.

(7 oktober 2016)

Recensie reizende tentoonstelling Imaginary De tentoonstelling Imaginary – wiskunde in sprankelende beelden laat wiskundige formules zien als driedimensionale, gekleurde objecten. De tentoonstelling toerde in 2016 en 2017 langs zes universitaire steden in Nederland.

(29 september 2016)

Interview: Vint Cerf, de aartshertog van Google Vint Cerf, is dat niet een personage uit Star Wars? Bijna goed, hij is een van de aartsvaders van het internet en chief internet evangelist bij Google. Cerf: “Toen ik door Larry Page en Sergey Brin werd gevraagd om bij Google te komen werken, vroegen ze: ‘Welke titel wil je?’. Dus ik zeg: ik zou het wel leuk vinden om aartshertog te zijn. Waarop Larry zei: ‘De laatste aartshertog heette Ferdinand. Die is in 1914 vermoord en dat veroorzaakte de Eerste Wereldoorlog.’ Toen heb ik maar genoegen genomen met chief internet evangelist.”

(23 september 2016)

Observaties van het Heidelberg Laureate Forum Het HLF is een jaarlijks, vijfdaags evenement, waarbij winnaars van de belangrijkste wiskunde- en informaticaprijzen – de Fieldsmedaille, de Abelprijs en de Turing Award – samenkomen met jonge onderzoekers uit de hele wereld. Wegens corona ging het HLF in 2020 en 2021 niet door. Wiskunderedacteur Arnout Jaspers hield tijdens het HLF 2016 een blog bij.

(22 september 2016)

Https: nu ook bestand tegen de quantumcomputer Cryptografen van het CWI in Amsterdam en de Radboud universiteit Nijmegen kregen een door Facebook gesponsorde prijs voor een methode om internetverkeer bestand te maken tegen aanvallen met de quantumcomputer. Google gaat nu met hun methode een deel van het eigen internetverkeer extra beveiligen.

(15 september 2016)

De Drake-vergelijking 2.0 Strikt genomen weten we niets over buitenaards leven. Maar aan meningen daarover heeft het nooit ontbroken. Zo bestaat al sinds de jaren zestig de Drake-vergelijking. Twee astrobiologen komen nu met een alternatieve formule, die de kans analyseert dat op een planeet zoals de aarde leven ontstaat.

(8 juli 2016)

Fameus vraagstuk uit de combinatoriek geeft onverwacht zijn geheim prijs Twee pagina’s berekeningen. Meer had de Delftse wiskundige Dion Gijswijt niet nodig voor een doorbraak in een decennia oud probleem dat zich laat zich illustreren door een vraag over het kaartspel Set: hoeveel van de 81 kaarten kan je maximaal trekken zonder dat er een trio bij zit dat een Set vormt? Wiskundigen staan paf hoe simpel het bewijs is.

(10 juni 2016)

De tweedeling stopt bij 7824 Een supercomputer heeft het ‘Boolese Pythagoreïsche Drietallenprobleem’ opgelost. Wie het bewijs wil controleren, zal zich door een bestand van 200 terabyte heen moeten ploegen.

(3 juni 2016)

Eerder blussen dankzij slimmer herverdelen Het korps Amsterdam-Amstelland heeft brandweerwagens verdeeld over negentien kazernes in en rond Amsterdam. Als meerdere wagens een grote brand blussen, berekent een computermodel nu hoe de ‘achtergebleven’ brandweerwagens zich het beste herpositioneren over de negentien kazernes. Daardoor neemt de gemiddelde aanrijtijd nauwelijks toe als er een tweede brandmelding binnenkomt.

(24 mei 2016)

Software voor de quantumcomputer Natuurkundigen en technici zijn druk bezig componenten voor de quantumcomputer te bouwen, en misschien hebben we over vijf jaar een werkend exemplaar. Maar vaak wordt vergeten dat ook het programmeren van een quantumcomputer iets totaal nieuws is. Onder de naam QuSoft werken Nederlandse wiskundigen en informatici hier nu gezamenlijk aan.

(20 april 2016)

Alpha-Go vloert de wereldkampioen: 4-1 Veel eerder dan verwacht, heeft een computer de menselijke wereldkampioen Go verslagen. Dit computerprogramma, dat neurale netwerken combineert met quasi-toevallig zetten en stellingen uitproberen, is een grote sprong voorwaarts voor de kunstmatige intelligentie.

(22 maart 2016)

Abel-prijs 2016 voor Andrew Wiles Het kon niet uitblijven, en dit jaar is hij dus aan de beurt: Andrew Wiles heeft de Abelprijs gekregen, de ‘Nobelprijs’ voor de wiskunde. Wiles was alleen onder collega’s bekend, toen hij in 1995 plotseling wereldfaam verwierf omdat hij er in was geslaagd de Laatste stelling van Fermat te bewijzen.

(16 maart 2016)

Studiegroep Wiskunde met de Industrie lost praktische problemen op Elk jaar komen een stuk of vijftig universitaire wiskundigen uit hun ivoren toren om een week lang, onder hoge tijdsdruk, te werken aan praktische problemen. Dit keer vond het evenement plaats aan de Radboud Universiteit. De wiskundigen bogen zich hier onder meer over mistdetectie aan de hand van camerabeelden.

(2 maart 2016)

Hokjesdenken voor gevorderden Landkaarten zijn ook bruikbaar om andere dan geografische informatie mee te presenteren. Als alle landen worden teruggebracht tot rechthoeken, spreekt men van ‘rechthoekige cartogrammen’. Het is een vak apart om gegevens zodanig onder te brengen in een rechthoekig cartogram, dat de gebieden op de kaart herkenbaar blijven.

(16 februari 2016)

Altijd de beste soundtrack bij je homevideo Cynthia Liem speelt op professioneel niveau klassiek piano en werkte al in Silicon Valley voor Google. Maar toch koos ze voor de TU Delft, omdat ze daar haar passies voor muziek en informatica kan combineren. Daarover gaat ook haar proefschrift, Multifaceted Approaches to Music Information Retrieval.

(27 januari 2016)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2015)

Turing en Gödel duiken op in de quantumfysica Dankzij het werk van Kurt Gödel en Alan Turing, is al sinds de jaren 30 bekend dat sommige wiskundige stellingen onbeslisbaar zijn; zo’n stelling is noch waar, noch onwaar. Voor het eerst is nu van een natuurkundig probleem aangetoond, dat dit onbeslisbaar is.

(28 december 2015)

Boekrecensie: Denken wiskundigen wel zo exact? Wat gebeurt er in het brein van een wiskundige die broedt op nieuwe stellingen of algoritmes? Hoe verschilt zulk denken van de manier waarop andere mensen denken? Of is er eigenlijk niet zo veel verschil? Antropoloog Ton Langendorff doet een interessante poging om het ‘exacte’ denken te doorgronden, maar levert wel een ‘merkwaardig product’ af.

(20 novmber 2015)

Efficiënt netwerken vergelijken Het is berucht moeilijk om van twee grafen te bepalen of ze in wezen hetzelfde zijn. Laszlo Babai claimt nu dat hij daarvoor een algemene en efficiënte methode heeft gevonden.

(13 november 2015)

Vergeet dat wachtwoord, vertrouw op hoofdrekenen Wachtwoord vergeten! Hoe vaak overkomt dit de moderne burger wel niet? En bij gebruik van een wachtwoord-manager staat of valt alles met één superwachtwoord en blijf je afhankelijk van software die mogelijk wordt gehackt. Cryptografen zoeken daarom naar slimme protocollen waarmee je al je wachtwoorden afleidt uit één sleutel die alleen in je geheugen bestaat. Tot nu toe zijn die methodes echter moeilijk te onthouden en uit te voeren.

(26 oktober 2015)

Boekrecensie: Wanneer is Cheryl jarig + 99 andere puzzels Een bundel met honderd wiskundige en logische puzzels, bondig en glashelder uitgelegd door Quintijn Puite en Birgit van Dalen, twee wiskundigen die onder meer hun sporen verdienden met het trainen van olympiadeteams. Het boek geeft een inkijkje in de trukendoos van de ervaren puzzelkraker.

(5 oktober 2015)

Ook de vergeten doden tellen Tijdens oorlogen en opstanden is vaak heel onduidelijk hoeveel slachtoffers er vallen. De Human Rights Data Analysis Group zet statistische technieken in die ook worden gebruikt voor het tellen van schuwe diersoorten om de onzekerheidsmarges drastisch verkleinen. Dat is onder meer belangrijk om achteraf recht te spreken – als dat er ooit van komt.

(28 september 2015)

Paradox: als je gegevens niet inkijkt, kan je er meer relevante informatie uit halen Het verband tussen genen en kanker, buitenaardse signalen opsporen in ruis – het is allemaal speuren naar regelmaat in chaotische data. Maar over-interpreteren van data is schering en inslag in de wetenschap. Amerikaanse wiskundigen bedachten, dat je daarom de data beter voor jezelf geheim kan houden.

(20 augustus 2015)

Kierloos tegelen met de vijfhoek Met een regelmatige vijfhoekige tegel kun je geen vloer betegelen zonder dat er gaten of kieren overblijven. Maar er bestaan scheve vijfhoeken waarmee dat wel kan. Tussen 1918 en 1985 werden veertien van zulke tegels gevonden. Pas nu is een vijftiende exemplaar gevonden, met hulp van de computer.

(19 augustus 2015)

Drie bronzen medailles voor Nederlands Olympiade team De zes scholieren die Nederland vertegenwoordigden op de jaarlijkse ‘wereldkampioenschappen wiskunde’, dit keer in Thailand, behaalden als team de 43ste plaats van 105 landen, minder goed dan de afgelopen vijf jaar. In de top vijf valt opnieuw de dominantie van Zuidoost-Azië op.

(20 juli 2015)

Waarom ruilen niet mag, ook niet als beide partijen er beter van worden Schoolstrijd in Amsterdam: ouders pikten het niet dat hun kind niet op de favoriete school werd geplaatst. Ze eisten via een rechtszaak dat hun kind mag ruilen met andere kinderen die ook niet op de eerste voorkeur terecht kwamen. Maar ook volgens de rechter mag aan het matchingsysteem niet achteraf gemorreld worden, omdat dit ‘strategisch’ kiezen beloont.

(1 juli 2015)

Eerlijker punten tellen bij de zevenkamp Wat is meer waard, de 100 meter horden in 13 seconden of 1 meter 80 hoogspringen? Het bepalen van een totaalscore voor ongelijksoortige prestaties is een interessant wiskundig probleem, onder meer bij de zevenkamp en de tienkamp in de atletiek. Scholieres Carine Candel en Hanna Knotnerus maakten hierover een profielwerkstuk dat een van de KNAW-onderwijsprijzen won.

(23 juni 2015)

Spinoza-premie voor Leidse statisticus Aad van der Vaart Hij ontwikkelde technieken om PET-scans te verbeteren en het verband te ontrafelen tussen je genenpakket en de kans dat je kanker krijgt. En mogelijk, in de nabije toekomst, welk medicijn dus het best bij je past. NWO ondersteunt deze ‘non-parametrische Bayesiaanse statistiek’ nu met een Spinoza-premie.

(12 juni 2015)

Nobelprijswinnaar John Nash en zijn vrouw komen om bij een auto-ongeluk Een vreemde gril van het noodlot: John Nash en zijn vrouw Alicia kwamen net terug uit Noorwegen, waar Nash de Abelprijs in ontvangst nam. Over diens leven verscheen in 2001 de Holllywoodfilm A Beautiful Mind. Nash ontving in 1994 de Nobelprijs voor de economie, voor zijn ontdekking van het Nash-evenwicht. Dit is een situatie waarin twee tegenstrevers elkaar gevangen houden in een strategie die voor geen van beiden optimaal is, maar waar ze niet van af kunnen wijken omdat de ander dan profiteert.

(26 mei 2015)

De jongste topsporter in de wiskunde Bij de BxMO, de Benelux Mathematical Olympiad voor middelbare scholieren, haalde Levi van de Pol de beste score van het Nederlandse team, en de derde score van de Benelux. Dat is des te opmerkelijker omdat hij pas 13 is.

(15 mei 2015)

Alleen ter plekke ontcijferbaar Onkraakbare geheimschriften bestaan al, maar voor echt veilige communicatie is méér nodig. Je wilt ook zeker weten dat de afzender geen bedrieger is. Zo weet je dat je geheim agent niet gekidnapt is, of dat je echt met de regering van Zuid-Korea praat, niet die van Noord-Korea. Absoluut veilig kan niet, maar het verschil is te verwaarlozen, stellen Harry Buhrman en Christian Schaffner van het CWI in Amsterdam.

(17 april 2015)

Boekrecensie: Een handleiding voor sangaku’s Een sangaku is een diagram dat zonder tekst of formules een meetkundige stelling uitbeeldt. Tabletten met sangaku’s hangen in Japanse tempels, een traditie die uit de zeventiende eeuw dateert. Dit boek van Hans van Lint en Jeanne Breemantwee maakt de nieuweling wegwijs in deze traditie.

(7 april 2015)

Abelprijs 2015 voor John Nash en Louis Nirenberg De Abelprijs 2015, de ‘Nobelprijs’ voor wiskunde, gaat naar twee wiskundigen die onder andere bewezen dat allerlei abstracte objecten die in gekromde ruimtes voorkomen, werkelijk afgebeeld kunnen worden als 3D-plaatjes.

(25 maart 2015)

P>0,05 : de toverspreuk voor ‘wetenschappelijk bewezen’ Wetenschappers roepen niet zo maar wat, die melden alleen ‘significante’ resultaten. Maar de getalsmatige grens voor wat ‘significant’ is, vormt maar al te vaak het alibi om ondermaats onderzoek te rechtvaardigen. En juist zulk onderzoek wordt gretig opgepikt door de media. Peter Grünwald wil dat onderzoekers fundamenteel andere statistiek gaan gebruiken om hun experimenten te duiden.

(11 maart 2015)

Hoe een stress-bal aan zijn rimpels komt Het patroon van plooien in een gekromd oppervlak onder krimpstress kan diverse patronen aannemen. Dit verschijnsel is nu pas wiskundig begrepen en experimenteel getoetst. Mogelijk helpt dit bij de fabricage van microstructuren, en geeft het nieuw inzicht in hoe embryo’s en kleine organismes zich ontwikkelen.

(12 februari 2015)

Hoe we samen de NSA te slim af kunnen zijn Een simpel voorstel om inlichtingendiensten te frustreren: voeg aan elk e-mail bericht NSA-chaff toe, en verstuur structureel een paar procent NSA-spam. Zo voorkom je, dat alleen al het gebruik van versleuteling de aandacht van de veiligheidsdiensten op je vestigt.

(5 januari 2015)

PWN-artikelen op NemoKennislink (2014)

Drie jaar de cel in voor je wachtwoord? De regering wilde een wetsvoorstel indienen, waardoor je drie jaar de gevangenis in kon gaan voor het geheimhouden van je wachtwoord. De regering heeft inmiddels bakzeil gehaald, maar je eigen data goed beveiligen blijft problematisch, en verdacht. Een systeem dat dit hier voor zorgde, TrueCrypt, hield er in 2014 ineens mee op. Mag het niet meer van de NSA, of zat er een achterdeur in?

(22 december 2014)

Aan de slag met vraag 7 van de wetenschapsquiz In de Wetenschapsquiz van 2014 moet je uitvinden welke aantallen van twee soorten tegels je nodig hebt om een vlak te bedekken. Het verschil tussen periodieke en niet-periodieke betegelingen werpt meer licht op de zaak, al wisten we vooraf nog niet helemaal zeker of we op het goede spoor zaten. Dat bleek na de tv-uitzending inderdaad zo te zijn.

(11 december 2014)

Iedereen-is-je-facebook-vriend-van-een-vriend-van-een-vriend-van-een-vriend Het internet, Facebook, of een epidemie: het zijn voorbeelden van netwerken die zo groot en veranderlijk zijn, dat we ze nooit exact in kaart zullen kunnen brengen. Maar als iets te groot is om tot in detail te kennen, kun je die details altijd nog met een dobbelsteen invullen. Zulke random netwerken leveren toch bruikbare inzichten op over de echte wereld.

(3 december 2014)

Twee boekrecensies: Van de Craats over symmetrie, en Gowers over heel de wiskunde Met Sinterklaas-avond in aantocht, wijdt Kennislink twee korte recensies aan boeken over wiskunde. Want het brein wil ook wat voedzamers dan snoepgoed.

(19 november 2014)

Hoe je als amateurwiskundige eeuwige roem vergaart met een rijtje getallen Sommige wiskundigen verzamelen rijtjes getallen zoals anderen postzegels of handtekeningen van BN-ers verzamelen. Ze hebben er zelfs een website voor opgericht, de ‘Online Encyclopedia of Integer Sequences’ waar je nieuwe rijtjes kunt aanmelden. Jan Ritsema van Eck stuurde een paar jaar geleden een exemplaar in dat de oprichter van de OEIS, Neil Sloane, onlangs ‘een van mijn topfavorieten aller tijden’ noemde.

(27 oktober 2014)

Reacties zijn gesloten.