“Het gaat goed met de wiskunde, maar dat is geen reden tot introvertie”

Tijdens de viering van het 10-jarig bestaan van Platform Wiskunde Nederland spoorde Alexander Rinnooy Kan wiskundigen aan tot minder bescheidenheid en meer zendingsdrift. Een van de redenen om in oktober 2010 PWN op te richten was, om het belang van de wiskunde voor een moderne maatschappij beter uit te dragen, zowel naar de politiek als naar het brede publiek. Maar ook individuele wiskundigen hebben hierin een taak, betoogde Rinnooy Kan tijdens zijn lezing Wiskunde en Werkelijkheid.

Vroeg met de QR-code check

Het 10-jarig jubileum was eigenlijk al in 2020, maar toen was een echte viering onmogelijk wegens corona. Nu, een jaar later, kon het weer: mede omdat alle genodigden, één dag voor de nationale invoering op 25 september, hun QR-code al lieten controleren met de Check-app.

Een gast merkte op de afsluitende borrel op, dat het die middag helemaal niet over de connectie tussen wiskunde en corona gegaan was, al had dat natuurlijk makkelijk gekund. Immers, alle modellen van het RIVM, waar het coronabeleid van het kabinet voor een groot deel op gebaseerd is, zijn pure toegepaste wiskunde.

De feestelijke middag bood wel een online lezing van Nira Chamberlain over hoe slimme wiskunde kan voorkomen dat AI-systemen onze wereld overnemen, een korte uiteenzetting van Giovanni Samaey over, in navolging van PWN, de oprichting van het Platform Wiskunde Vlaanderen, en een staaltje zeer abstracte wiskunde door Stefaan Vaes.

Aan lager wal geraakt, maar niet heus

PWN-ambassadeur Alexander Rinnooy Kan omschreef zichzelf aan het begin van zijn afsluitende lezing ironisch als “een aan lager wal geraakte wiskundige”. Want hoewel hij een scala aan hoge overheidsfuncties bekleedde en jarenlang gold als de invloedrijkste bestuurder van Nederland, is hij van origine wiskundige. Hij heeft bijvoorbeeld, samen met onder meer Jan Karel Lenstra, een boek over het handelsreizigersprobleem op zijn naam staan.

Hij herinnert zich met een zekere melancholie die ‘zuiverheid’ van de wiskunde: “In de wiskunde impliceert ‘gelijk hebben’ uiteindelijk ook ‘gelijk krijgen’. Het was een bittere teleurstelling, kan ik jullie uit ervaring vertellen, dat dit in de rest van m’n carrière heel anders lag.”

Weerbare wiskunde

Zijn lezing was dan ook een oproep om de wiskunde weerbaarder te maken tegen die rommelige en brute werkelijkheid. Daarvoor moeten wiskundigen afstappen van hun natuurlijke bescheidenheid en bedeesdheid, aldus Rinnooy Kan: “Het gaat goed met de wiskunde, maar er is geen reden tot introvertie.”

Wiskundigen moeten in zijn visie meer initiatief nemen tot samenwerking met andere vakgebieden, zeker ook om een bijdrage te leveren aan de verdere digitalisering van de maatschappij. En dan ook je rol zichtbaar maken: “Want met een beetje pech, laat de wiskunde zich anders wegdrukken door de informatica.”

Hij vatte deze nieuwe assertiviteit samen in drie Amerikaanse slogans:

Be good and tell it

Don’t wait for the phone to ring

Cherish the young and exploit the old

Met dat laatste bedoelde hij, dat jong talent uiteraard gekoesterd moet worden, maar dat oude wiskundigen, wier creativiteit onvermijdelijk achteruit gaat, nog steeds een waardevolle bijdrage kunnen leveren in het onderwijs. Rinnooy Kan zag zelfs voor zich, dat universitaire wiskundigen in de herfst van hun carrière mogelijk het lerarentekort in het middelbaar onderwijs kunnen helpen lenigen. Daarnaast pleitte hij voor het helemaal academisch maken van de lerarenopleidingen, zodat er op termijn alleen nog universitair geschoolde leraren wiskunde voor de klas staan.

De wiskunde kreeg een gezicht

Rinnooy Kan concludeerde dat de Nederlandse wiskunde dankzij tien jaar Platform Wiskunde Nederland een gezicht gekregen had, zozeer zelfs dat dit bij andere disciplines enige jaloezie wekte. Concrete voorbeelden zijn onder meer het naar Nederland halen van de tentoonstelling Imaginary, de uitgave van het boek Succesformules, de steun aan de jaarlijkse Studiegroep Wiskunde met de Industrie, en het structureel detacheren van een wiskunderedacteur bij de populair-wetenschappelijke website NemoKennislink. Ter illustratie welke impact dit laatste soms kan hebben: een artikel op deze site met enkele simpele berekeningen over de infection fatality rate van covid-19, haalde in maart 2021 in twee weken een kwart miljoen pageviews.

Uiteraard moet ook worden nagedacht over de taak voor PWN in de komende tien jaar, en daar mocht het publiek over meedenken, met suggesties die via de mentimeter direct op het grote scherm boven het podium verschenen: